In onze huidige digitale wereld speelt mediawijsheid een cruciale rol. Of het nu gaat om kinderen, jongeren of volwassenen, we zijn allemaal dagelijks omgeven door media. Van sociale media tot nieuwswebsites, digitale tools en online platforms — de hoeveelheid informatie die we consumeren en delen is enorm. Maar hoe zorgen we ervoor dat we deze media op een bewuste, kritische en veilige manier gebruiken? Dat is waar mediawijsheid om de hoek komt kijken.
Dit artikel neemt je mee in de wereld van mediawijsheid. We leggen uit wat het is, waarom het zo belangrijk is, en hoe we
het kunnen bevorderen bij zowel kinderen als volwassenen. Ook bespreken we de rol die dé codeerschool speelt in het stimuleren van mediawijsheid.
De betekenis van mediawijsheid
Mediawijsheid omvat het vermogen om bewust, kritisch en actief om te gaan met media. Het gaat niet alleen om begrijpen wat je ziet of leest, maar ook om het kunnen creëren van content, en vooral: kritisch analyseren. Mediawijsheid is het totaalpakket van vaardigheden dat iemand nodig heeft om verantwoord en effectief om te gaan met digitale media en technologie.
Mediawijsheid draait om drie kerncomponenten:
- Begrijpen: het doorzien van hoe media werken en de bedoelingen erachter.
- Creëren: zelf media-inhoud kunnen maken die betrouwbaar en verantwoord is.
- Kritisch analyseren: het herkennen van misinformatie, manipulatie of misbruik van media.
Het belang van mediawijsheid reikt verder dan alleen de jongere generaties. Iedereen die gebruik maakt van het internet en digitale tools moet deze vaardigheden ontwikkelen om veilig en slim te navigeren in de digitale wereld.
Mediawijsheid in het onderwijs
Mediawijsheid is nog geen verplicht onderdeel van het onderwijscurriculum, maar het is wel belangrijk voor scholen om hier nu al mee aan de slag te gaan. Scholen spelen namelijk een essentiële rol in het ontwikkelen van deze vaardigheden bij kinderen en jongeren.
Deze vaardigheden verwerkt Stichting voor de Leerplanontwikkeling (SLO) in (concept) kerndoel 3 en 8. Deze gaan over veiligheid en privacy. Leerlingen leren bewust keuzes te maken in hun gebruik van digitale technologie en media, met aandacht voor respectvol online gedrag en de invloed op zichzelf en anderen.
Ook leren zij veilig omgaan met digitale systemen, data en de privacy van zichzelf en anderen. Ze worden zich bewust van de risico’s en leren hoe ze zich kunnen beschermen. Dat omschrijven we verder in dit blog als Mediawijsheid.
Waarom is juist dit zo belangrijk?
- Voorbereiding op de toekomst: digitale geletterdheid is een van de belangrijkste vaardigheden in de 21e eeuw. Jongeren moeten leren hoe ze veilig en verantwoord om kunnen gaan met media, zodat ze klaar zijn voor de toekomst.
- Fake news: een goed voorbeeld om in het klaslokaal te bespreken is fake news. Door gebruik te maken van verschillende verzonnen krantenkoppen (zoals die van De Speld), kun je leerlingen laten zien dat niet alles wat ze lezen waar is en dat het belangrijk is kritisch te blijven.
- Privacy en veilig omgaan met digitale systemen: het is belangrijk dat leerlingen zich bewust zijn van de risico’s van hun online acties en hun privacy.
De rol van ouders in mediawijsheid
Naast het onderwijs spelen ouders een cruciale rol in het begeleiden van hun kinderen in de digitale wereld. Het is niet altijd gemakkelijk om een balans te vinden tussen vrijheid en controle, maar het is belangrijk om kinderen te helpen begrijpen hoe ze media veilig en verstandig kunnen gebruiken.
Praktische tips voor ouders:
- Open communicatie: praat met je kinderen over hun online ervaringen. Stel vragen over wat ze zien en doen op het internet.
- Instellen van regels: zorg voor duidelijke richtlijnen over schermtijd en het gebruik van sociale media.
- Samen leren: leer samen met je kinderen over mediawijsheid. Er zijn tal van online tools en bronnen beschikbaar om je hierbij te helpen.
Mediawijsheid en sociale media
Voor jongeren is sociale media een integraal onderdeel van hun leven. Platforms zoals Instagram, TikTok en Snapchat worden dagelijks gebruikt om te communiceren, content te delen en op de hoogte te blijven van de laatste trends. Maar sociale media brengen ook uitdagingen met zich mee.
Jongeren worden continu blootgesteld aan de invloed van influencers, online trends en zelfs misinformatie. Het is daarom van essentieel belang dat ze kritisch leren kijken naar wat ze zien. Mediawijsheid leert hen om niet alles klakkeloos over te nemen en te begrijpen wat de gevolgen kunnen zijn van hun online gedrag.
De gevaren van onvoldoende mediawijsheid
Een gebrek aan mediawijsheid kan leiden tot ernstige gevolgen, zoals:
- Fake news en misinformatie: het internet staat vol met onbetrouwbare informatie. Zonder de juiste vaardigheden is het moeilijk om feiten van fictie te onderscheiden.
- Cyberpesten: digitale communicatie kan leiden tot negatief gedrag, zoals cyberpesten, dat vaak onopgemerkt blijft.
- Privacy risico’s: veel mensen zijn zich niet bewust van de privacyrisico’s die gepaard gaan met het delen van persoonlijke informatie online.
Door kritisch te leren denken en bewust om te gaan met media kunnen deze risico’s aanzienlijk worden verminderd.
Mediawijsheid voor volwassenen
Hoewel mediawijsheid vaak wordt gezien als iets voor jongeren, is het net zo belangrijk voor volwassenen. Technologie verandert voortdurend, en het is belangrijk om bij te blijven. Levenslang leren is essentieel in een digitale samenleving.
Gelukkig zijn er veel online cursussen en bronnen beschikbaar die volwassenen kunnen helpen om hun mediawijsheid te vergroten. Of het nu gaat om het herkennen van nepnieuws of het beveiligen van je online gegevens, het is nooit te laat om mediawijzer te worden.
Mediawijsheid en digitaal burgerschap
Mediawijsheid maakt deel uit van een breder concept: digitaal burgerschap. Dit betekent dat je je als een verantwoordelijke burger gedraagt in de digitale wereld. Verantwoordelijk online gedrag, het respecteren van privacy en het ethisch gebruiken van technologie zijn allemaal elementen van digitaal burgerschap.
Toekomst van mediawijsheid: wat nu?
De wereld van digitale educatie staat niet stil. Nieuwe trends, zoals kunstmatige intelligentie en augmented reality, bieden kansen voor verdere ontwikkeling van mediawijsheid. Het is belangrijk dat zowel onderwijsinstellingen als ouders blijven investeren in de digitale vaardigheden van jongeren, zodat ze klaar zijn voor de toekomst.
Tools en bronnen voor mediawijsheid
Er zijn tal van handige tools en bronnen beschikbaar die je kunnen helpen om mediawijzer te worden. Hier zijn enkele aanraders:
- Mediawijs.nl: een platform met informatie en tools voor zowel jongeren als ouders.
- Netwerk Mediawijsheid: richt zich op het bevorderen van mediawijsheid in Nederland.
- Be Internet Awesome van Google: een interactieve tool om kinderen veilig online te leren navigeren.
- Mediamasters: een gratis serious game over de kansen en gevaren van (digitale) media.
- Nationaal Media Paspoort: doorlopende Leerlijn Digitale Geletterdheid en Mediawijsheid voor het PO en VO.
- Digital Monday: een wekelijkse serie van dé codeerschool waarin actuele vragen van leerkrachten en schoolleiders over digitale geletterdheid beantwoord worden in korte, informatieve video’s.
- Online-masters: lesmateriaal voor groep 7 en 8 waarin veel interactieve werkvormen verwerkt zitten met uitdagende verwerkingsopdrachten.
- Hackshield: een interactieve game waarbij leerlingen het opnemen tegen een hacker en gedurende het spel bezig zijn met ‘’probleem oplossend’’ vermogen en mediawijsheid.
Praktische tips om mediawijs te worden
Mediawijs worden begint met kleine stappen:
- Weet wat je deelt: denk twee keer na voordat je persoonlijke informatie online zet. Bedenk wie toegang kan krijgen tot wat je deelt.
- Factcheck bronnen: maak gebruik van meerdere bronnen om de betrouwbaarheid van nieuws en informatie te controleren. Websites zoals Snopes of Google Fact Check kunnen helpen om feit en fictie te onderscheiden.
- Pas op voor nepnieuws: kijk naar de datum, bron en kwaliteit van het nieuwsbericht. Als het sensationeel lijkt, is het goed om extra alert te zijn.
- Privacy-instellingen beheren: controleer regelmatig de privacy-instellingen van je sociale mediaprofielen en zorg ervoor dat je alleen deelt wat je wilt dat anderen zien.
- Digitale balans vinden: probeer schermtijd te beperken en balanceer het gebruik van digitale media met andere activiteiten zoals sport of hobby’s.
- Sociale media reflectie: denk na over de impact van sociale media op je zelfbeeld en stemming. Wees bewust van de invloed die algoritmes kunnen hebben op wat je te zien krijgt.
- Kennis van auteursrecht: begrijp wat je wel en niet mag delen qua content van anderen. Respecteer auteursrechten door toestemming te vragen of de juiste credits te geven.
Conclusie
In een wereld waar media en technologie centraal staan, is mediawijsheid een onmisbare vaardigheid. Het is belangrijk om zowel kinderen als volwassenen op te leiden in de kritische omgang met media. Bij dé codeerschool zien we het als onze missie om bij te dragen aan de ontwikkeling van mediawijsheid door scholen aan de hand te nemen om onder andere dit vakgebied te integreren in hun curriculum. Samen kunnen we ervoor zorgen dat de volgende generatie goed voorbereid is op de uitdagingen van de steeds digitaler wordende wereld.
